Ban quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên được thành lập tại Quyết định số 1835/QĐ-UBND ngày 25/6/2020 của UBND tỉnh Thái Nguyên trên cơ sở sáp nhập Ban quản lý rừng phòng hộ bảo vệ môi trường Hồ Núi Cốc trực thuộc Chi cục Kiểm lâm Thái Nguyên và Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng trực thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thái Nguyên.

Ban quản lý được giao quản lý bảo vệ, phát triển rừng đặc dụng Khu Dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng và khu rừng phòng hộ hồ Núi Cốc.

1. Khu Dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng

Thác Mưa Rơi -  Xã Thần Xa

Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng là khu rừng đặc dụng quan trọng của tỉnh Thái Nguyên và cả nước. Tổng diện tích 18.704,89 ha, phân bố trên địa bàn 07 xã và 01 thị trấn (Thần Sa, Sảng Mộc, Thượng Nung, Nghinh Tường, Vũ Chấn, Phú Thượng, Cúc Đường và thị trấn Đình Cả của huyện Võ Nhai).

Vị trí địa lý:

Cách thành phố Thái Nguyên khoảng 30km về phía Bắc, có tọa độ:

Kinh độ: Từ 105° 50' 45" đến 106° 8' 10" Kinh độ Đông.

Vĩ độ: từ 21° 44' 32'' đến 21° 57' 30'' Vĩ độ bắc.

Ranh giới:

Phía Bắc giáp phần không quy hoạch rừng đặc dụng của các xã: Thần Sa, Sảng Mộc, Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên; xã Liêm Thủy, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn; xã Tân Hoà, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn.

Phía Đông giáp với phần không quy hoạch cho rừng đặc dụng của các xã: Nghinh Tường, Phú Thượng, Cúc Đường, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên và các xã: Tân Tri, Vũ Lễ, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn.

Phía Nam giáp các xã: Lâu Thượng, La Hiên; phần diện tích không quy hoạch cho rừng đặc dụng của TT Đình Cả và xã Phú Thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên.

Phía Tây giáp các xã: Tân Long, Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên và phần diện tích không quy hoạch cho rừng đặc dụng tại các xã: Thần Sa, Sảng Mộc, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên.

Vị trí Khu DTTN Thần Sa – Phượng Hoàng được thể hiện ở sơ đồ dưới đây:

Địa hình:

Khu DTTN Thần Sa – Phượng Hoàng thuộc dạng địa hình núi cao, hùng vĩ, chia cắt phức tạp do quá trình Các-xtơ phát triển mạnh, độ cao từ 500 đến hơn 700 m, độ dốc từ 250 đến 450, tạo ra nhiều sinh cảnh và các hệ sinh thái rừng rất đặc trưng có giá trị bảo tồn cao. Nơi đây cũng có nhiều cảnh quan đẹp, nhiệt độ thường thấp hơn so với thành phố, môi trường trong sạch, rất thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái, khám phá và nghỉ dưỡng. Việc đi lại giữa các xã trong vùng gặp nhiều khó khăn, nhất là vào mùa mưa, nhiều khu vực bị chia cắt bởi các dòng chảy mạnh. Do cấu tạo địa chất của dãy núi đá, nhiều hang và suối ngầm, nên mưa thường gây dòng chảy lớn, gây nên lũ lụt cục bộ.

Hệ thực vật rừng:

Theo kết quả điều tra năm 2021, khu hệ thực vật tại Khu DTTN Thần Sa - Phượng Hoàng đã ghi nhận được 1.234 loài, 660 chi, 171 họ thuộc 05 ngành thực vật bậc cao có mạch. Trong đó có 87 loài thực vật nguy cấp, quý, hiếm có 37 loài có trong sách đỏ Việt Nam (gồm 12 loài nằm trong hạng nguy cấp (EN) và 25 loài nằm trong hạng sẽ nguy cấp (VU)); 8 loài có trong sách đỏ Thế giới (IUCN Redlist 2019), trong đó có loài Sao Trung quốc (Hopea chinensis (Merr.) Hand-Mazz) thuộc hạng CR đây là hạng cực kỳ nguy cấp; và 55 loài nằm trong Nghị định 06/2019/NĐ-CP, trong đó có loài Lan Kim tuyến đá vôi nằm trong phụ lục IA nghiêm cấm khai thác, buôn bán vì mục đích thương mại và 54 loài nằm trong phụ lục IIA hạn chế khai thác, buôn bán vì mục đích thương mại.

Hệ động vật rừng:

Theo kết quả điều tra năm 2021, tổng số loài động vật được phát hiện và ghi nhận trong Khu DTTN là 346 loài gồm: 81 loài thú, 175 loài chim, 61 loài bò sát và 29 loài lưỡng cư, thuộc 89 họ và 25 bộ. Trong đó có 60 loài thuộc diện nguy cấp, quý, hiếm, bao gồm: 34 loài bị đe doạ cấp quốc gia (18 loài thú, 02 loài chim, 12 loài bò sát và 02 loài lưỡng cư), 20 loài bị đe doạ cấp toàn cầu (13 loài thú, 01 loài chim, 05 loài bò sát và 01 loài lưỡng cư) và 48 loài thuộc Nghị định 06/2019/NĐ-CP của Chính phủ (21 loài thú, 21 loài chim, 06 loài bò sát).

Quang cảnh Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa-Phượng Hoàng

2. Khu rừng phòng hộ hồ Núi Cốc

Vị trí địa lý:

Khu rừng phòng hộ hồ Núi Cốc cách trung tâm thành phố Thái Nguyên khoảng 20 km, nằm trên địa bàn của thành phố Thái Nguyên có 02 xã (xã Phúc Xuân và xã Phúc Trìu); thành phố Phổ Yên có 01 xã (xã Phúc Tân) và huyện Đại Từ có 03 xã (xã Tân Thái, xã Vạn Thọ và xã Lục Ba).

- Tọa độ địa lý: Từ 210 34’ đến 210 45’ vĩ độ Bắc; Từ 1050 46’đến 1050 55’ kinh độ Đông.

- Ranh giới: Phía Bắc giáp xã Hà Thượng; Phía Nam giáp xã Cát Nê, xã Kí Phú (huyện Đại Từ); Phía Đông giáp xã Cù Vân (huyện Đại Từ) và các thôn Hồng Phúc (xã Phúc Trìu, TP Thái Nguyên), thôn Khuôn Năm, thôn Cao Trãng, thôn Cao Khánh xã Phúc Xuân, TP Thái Nguyên; Phía Tây giáp xã Văn Yên huyện Đại Từ, thôn Đầm Giáo xã Lục Ba.

Hồ Núi Cốc

Hệ thực vật:

Rừng có thành phần loài đơn giản, chủ yếu là các loài ưa sáng, mọc nhanh, tiên phong sau nương rẫy với ưu thế là các loài Thành ngạnh, Dẻ gai, Sồi phảng và Bộp lông... Rừng trồng trong khu vực chủ yếu là Keo tai tượng.

Hệ động vật rừng:

Nhóm thú có 64 loài thuộc 16 họ, nhóm chim có 168 loài thuộc 42 họ, nhóm bò sát có 75 loài thuộc 17 họ, nhóm lưỡng cư (ếch nhái) có 32 loài thuộc 6 họ.